الگوی سر و شانه در الگوهای نموداری

در دنیای معاملات و سرمایه‌گذاری، تحلیل تکنیکال یکی از ابزارهای قدرتمند و پرکاربرد برای پیش‌بینی روندهای بازار و اتخاذ تصمیمات معاملاتی است. در این میان، الگوهای نموداری نیز نقش مهمی در تشخیص تغییرات جهت بازار ایفا می‌کنند. 
یکی از معتبرترین و شناخته‌شده‌ترین این الگوها، الگوی سر و شانه است که بسیاری از معامله‌گران حرفه‌ای به آن اعتماد دارند. این الگو که به‌عنوان یک الگوی بازگشتی مطرح می‌شود، می‌تواند نشانه‌ای از تغییر جهت بازار در آینده نزدیک باشد و به معامله‌گران سیگنال‌های ورود و خروج ارائه دهد. 
در این مقاله از آموزش فارکس چراغ، قصد داریم به سوال الگوی سر و شانه چیست؟ پاسخ دهیم و به بررسی انواع و کاربردهای آن در تحلیل تکنیکال بپردازیم.

الگوی سر و شانه چیست؟

الگوی سر و شانه یکی از معروف‌ترین الگوهای بازگشتی در تحلیل تکنیکال است که به‌وضوح نشان‌دهنده تغییر جهت بازار خواهد بود. این الگو معمولاً در پایان روندهای قوی صعودی یا نزولی شکل می‌گیرد و به معامله‌گران هشدار می‌دهد که احتمالاً تغییر جهت وجود دارد. 
در واقع، الگوی سر و شانه می‌تواند در پیش‌بینی آغاز یک روند جدید به معامله‌گران کمک کند و به‌عنوان نشانه‌ای از اتمام یک روند جاری و شروع روند معکوس عمل نماید. الگوی سر و شانه به دو نوع الگوی سر و شانه کف و الگوی سر و شانه سقف تقسیم می‌شود که در ادامه این مقاله به بررسی کامل آن‌ها می‌پردازیم.

سر و شانه سقف

الگوی سر و شانه سقف (Head and Shoulders Top)  یکی از مهم‌ترین الگوهای بازگشتی نزولی به شمار می‌رود که در پایان یک روند صعودی شکل می‌گیرد و نشانه‌ای از آغاز روند نزولی خواهد بود. 
این الگو زمانی رخ خواهد داد که پس از یک حرکت صعودی قوی، بازار نشان می‌دهد که قدرت خرید در حال کاهش است و فروشندگان در حال به دست گرفتن کنترل بازار هستند. این الگو شامل سه بخش اصلی شانه چپ، سر و شانه راست، می‌باشد.

در این الگو، ابتدا شانه چپ با رسیدن قیمت به یک اوج اولیه شکل می‌گیرد. سپس قیمت کاهش می‌یابد و پس از آن دوباره به بالاترین نقطه یعنی سر می‌رسد، که این نقطه بالاتر از شانه چپ است. در نهایت، شانه راست تشکیل می‌شود که ارتفاع آن کمتر از سر و معمولاً برابر یا کمی پایین‌تر از شانه چپ خواهد بود.

ویژگی‌های کلیدی الگوی سر و شانه سقف

در ادامه به ویژگی‌های الگوی سر و شانه سقف اشاره می‌کنیم:

• تشکیل شانه چپ: 

شانه چپ در اثر افزایش قیمت شکل می‌گیرد، اما پس از آن فشار فروش موجب کاهش قیمت می‌شود. این کاهش قیمت به اندازه‌ای نیست که پایان روند صعودی شکل گیرد. 

• تشکیل سر: 

پس از کاهش قیمت از شانه چپ، بازار مجدداً با افزایش قیمت مواجه خواهد شد و به نقطه‌ای بالاتر از شانه چپ می‌رسد. این نقطه اوج به‌عنوان سر شناخته می‌شود. 

• تشکیل شانه راست: 

پس از رسیدن به سر و کاهش مجدد قیمت، یک اوج کوچکتر به وجود می‌آید که به آن شانه راست می‌گویند. این شانه معمولاً پایین‌تر از سر قرار دارد و نشان‌دهنده ضعف بازار برای رسیدن به اوج‌های قبلی است. 

• شکست خط گردن: 

خط گردن از اتصال نقاط پایینی پس از شانه چپ و شانه راست تشکیل می‌شود. زمانی که قیمت این خط را می‌شکند و به سمت پایین می‌رود، الگوی سر و شانه سقف تکمیل شده و سیگنال نزولی صادر خواهد شد. 

• حجم معاملات: 

در زمان شکست خط گردن، حجم معاملات معمولاً افزایش می‌یابد که نشانه‌ای از تأیید سیگنال بازگشتی است.

 سر و شانه کف

الگوی سر و شانه کف (Inverse Head and Shoulders) معکوس الگوی سر و شانه سقف خواهد بود که در پایان یک روند نزولی شکل می‌گیرد. این الگو نشان‌دهنده تغییر جهت بازار به سمت صعودی است و به معامله‌گران سیگنال خرید می‌دهد. 

سر و شانه کف زمانی شکل می‌گیرد که بازار پس از یک روند نزولی طولانی‌مدت، تمایل به بازگشت و افزایش قیمت پیدا می‌کند. مانند الگوی سر و شانه سقف، این الگو شامل سه بخش اصلی شانه چپ، سر و شانه راست، است اما جهت آنها معکوس خواهد بود.

ویژگی‌های کلیدی الگوی سر و شانه کف

در ادامه به ویژگی‌های الگوی سر و شانه کف اشاره می‌کنیم:

• تشکیل شانه چپ: 

شانه چپ در اثر کاهش قیمت شکل می‌گیرد، اما پس از آن خریداران وارد بازار می‌شوند و قیمت را تا حدودی افزایش می‌دهند. این افزایش قیمت نشانه‌ای از تضعیف روند نزولی است. 

• تشکیل سر: 

پس از شکل‌گیری شانه چپ، کاهش قیمت مجدداً ادامه می‌یابد و بازار به پایین‌ترین نقطه خود (سر) می‌رسد. این نقطه پایین‌تر از شانه چپ قرار دارد. 

• تشکیل شانه راست: 

پس از رسیدن به سر، قیمت شروع به افزایش می‌کند و به یک کف جدید (شانه راست) می‌رسد که این کف بالاتر از سر و معمولاً برابر یا کمی بالاتر از شانه چپ است. 

• شکست خط گردن: 

مانند الگوی سر و شانه سقف، در این الگو نیز خط گردن از اتصال نقاط بالایی شانه چپ و شانه راست تشکیل می‌شود. زمانی که قیمت خط گردن را به سمت بالا می‌شکند، الگو تکمیل شده و سیگنال صعودی صادر خواهد شد. 

• افزایش حجم معاملات: 

در هنگام شکست خط گردن به سمت بالا، حجم معاملات به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد که نشانه‌ای از تأیید شروع روند صعودی است.

نحوه شناسایی و رسم الگوی سر و شانه 

برای شناسایی این الگو در چارت‌های تحلیل تکنیکال، معامله‌گران باید به‌دقت به الگوهای قیمتی نگاه کنند و سه قله یا دره متوالی را بیابند. شانه چپ و راست باید در سطوح نسبتاً مشابه باشند و قله یا دره میانی (سر) باید به‌طور واضح بالاتر یا پایین‌تر از شانه‌ها باشد. 
برای رسم خط گردن، نقاط انتهایی شانه‌ها را به‌هم وصل کنید. شکست این خط به سمت بالا یا پایین نشان‌دهنده تکمیل الگو و سیگنال ورود به معامله است. معمولاً، حجم معاملات در زمان شکست خط گردن افزایش می‌یابد که به‌عنوان تأیید قوی‌تری از سیگنال محسوب خواهد شد.

چگونه با استفاده از الگوی سر و شانه معامله کنیم؟

برای معامله بر اساس الگوی سر و شانه، معامله‌گران باید ابتدا الگوی مورد نظر را شناسایی کنند و سپس نقاط مناسب برای ورود و خروج از معامله را پیدا نمایند. در ادامه، مراحل استفاده از این الگو برای انجام معاملات توضیح داده شده است:

1.    شناسایی الگوی سر و شانه: 

ابتدا باید شکل‌گیری الگوی سر و شانه را در نمودار مشاهده کنید. این الگو شامل سه قله است که قله میانی (سر) از دو قله دیگر (شانه‌ها) بالاتر یا پایین‌تر قرار دارد. همچنین، خط گردن که دو دره یا قله‌ی بین شانه‌ها و سر را به هم متصل می‌کند، یکی از کلیدی‌ترین قسمت‌های این الگو است.

2.    شکستن خط گردن: 

نقطه ورود اصلی در معاملات الگوی سر و شانه زمانی خواهد بود که قیمت از خط گردن عبور می‌کند. وقتی قیمت از این خط به سمت پایین در سر و شانه سقف و به سمت بالا در سر و شانه کف عبور نماید، یک سیگنال قوی برای ورود به معامله ایجاد می‌شود.

3.    تعیین حد ضرر: 

حد ضرر را معمولاً بالاتر از شانه راست (برای سر و شانه سقف) یا پایین‌تر از شانه راست (برای سر و شانه کف) قرار می‌دهند. این کار به شما کمک می‌کند تا در صورت اشتباه بودن تحلیل، ضرر را به حداقل برسانید.

4.    هدف‌گذاری سود: 

هدف سود معمولاً برابر با فاصله بین سر و خط گردن است. به این معنا که پس از شکستن خط گردن، انتظار می‌رود قیمت به اندازه این فاصله حرکت کند. 
برای مثال، تصویر زیر نحوه ورود به معامله در شکستن خط گردن الگوی سر و شانه سقف را نشان می‌دهد:

تایید سیگنال‌ها در الگوی سر و شانه 

تأیید سیگنال‌های ناشی از الگوی سر و شانه امری ضروری است تا از شکست‌های کاذب جلوگیری شود. روش‌های مختلفی برای تأیید این سیگنال‌ها وجود دارد که در ادامه به بررسی کامل آن‌ها خواهیم پرداخت: 

• حجم معاملات: 

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، یکی از بهترین راه‌ها برای تأیید شکست خط گردن، بررسی حجم معاملات است. در الگوی سر و شانه سقف، کاهش حجم در طول شکل‌گیری شانه راست و سپس افزایش آن هنگام شکست خط گردن به سمت پایین نشانه‌ای از سیگنال معتبر خواهد بود. در الگوی سر و شانه کف، حجم باید در طول شکست به سمت بالا افزایش یابد. 

• اندیکاتورهای تکنیکال: 

استفاده از اندیکاتورهای نوسانی مانند RSI و MACD می‌تواند به تأیید سیگنال‌های بازگشتی کمک کند. به‌طور مثال، در الگوی سر و شانه سقف، واگرایی نزولی در RSI یا عبور MACD از خط سیگنال سیگنال تأیید شکست را می‌دهد. برعکس، در الگوی سر و شانه کف، واگرایی صعودی در RSI می‌تواند نشانه‌ای از شروع روند صعودی باشد. 

• پشتیبانی از سطوح کلیدی: 

شکست خط گردن در نزدیکی سطوح حمایت و مقاومت قوی می‌تواند به تأیید سیگنال کمک کند. زمانی که خط گردن با یکی از این سطوح مهم تلاقی دارد، احتمال صحت سیگنال افزایش می‌یابد. 

• بازگشت به خط گردن (Pullback): 

در بسیاری از موارد، پس از شکست خط گردن، قیمت ممکن است به سمت خط گردن بازگردد و سپس در جهت شکست حرکت کند. این بازگشت یا پول‌بک می‌تواند به‌عنوان یک تأییدیه دیگر برای ورود به معامله در نظر گرفته شود.

مزایای الگوی سر و شانه

الگوی سر و شانه به‌دلیل ساختار منظم و تکرارشونده خود، مزایای بسیاری دارد که آن را به یکی از محبوب‌ترین الگوهای نموداری در تحلیل تکنیکال تبدیل کرده است. در ادامه به برخی از مزایای الگوی سر و شانه اشاره می‌کنیم:

• اعتبار بالا در بازارهای مختلف: 

الگوی سر و شانه در بازارهای مختلف از جمله بازار سهام، فارکس، کریپتو و کالاها به‌خوبی کار می‌کند. این موضوع باعث می‌شود که معامله‌گران در تمام بازارها بتوانند از آن استفاده کنند. 

• تشخیص واضح: 

برخلاف برخی الگوهای پیچیده، الگوی سر و شانه به‌راحتی قابل شناسایی است. معامله‌گران نیازی به استفاده از ابزارهای پیشرفته ندارند و قادر هستند تا با مشاهده چارت و بررسی سه قله یا دره متوالی این الگو را تشخیص دهند. 

• نقاط ورود و خروج مشخص: 

یکی از مزایای برجسته این الگو این است که سیگنال‌های واضحی برای ورود و خروج از معامله ارائه می‌دهد. شکست خط گردن به‌وضوح زمان ورود به معامله را مشخص می‌کند و معامله‌گر می‌تواند به‌طور دقیق حد ضرر و حد سود خود را تعیین نماید. 

• عملکرد در تمام تایم‌فریم‌ها: 

الگوی سر و شانه در تمام تایم‌فریم‌ها از جمله نمودارهای دقیقه‌ای تا ماهانه قابل شناسایی و استفاده است. این انعطاف‌پذیری باعث می‌شود که معامله‌گران کوتاه‌مدت و بلندمدت از آن بهره‌مند شوند. 

• پتانسیل ارائه سیگنال‌های بازگشتی قوی: 

سر و شانه به‌عنوان یکی از الگوهای بازگشتی بسیار قوی شناخته شده است. در صورت تأیید الگو و شکست خط گردن، احتمال بازگشت روند بسیار زیاد خواهد بود که این موضوع فرصت‌های معاملاتی زیادی را فراهم می‌کند.

معایب الگوی سر و شانه 

هرچند الگوی سر و شانه یکی از پرکاربردترین الگوهای نموداری است، اما معایبی نیز دارد که باید به آن‌ها توجه کرد: 

• شکست‌های کاذب: 

شکست‌های کاذب (فالس بریک‌آوت) یکی از معضلات اصلی در استفاده از این الگو خواهد بود. گاهی اوقات ممکن است قیمت پس از شکست خط گردن به مسیر قبلی بازگردد و معامله‌گر دچار ضرر شود. به همین دلیل، استفاده از ابزارهای تأییدی مانند حجم معاملات یا اندیکاتورها برای کاهش احتمال شکست‌های کاذب اهمیت زیادی دارد. 

• تاخیر در تشخیص روند جدید: 

گاهی اوقات، الگوی سر و شانه زمانی شکل می‌گیرد که بخش زیادی از حرکت بازگشتی از دست رفته است. یعنی احتمالا زمانی که الگو تکمیل و خط گردن شکسته می‌شود، بخش بزرگی از سود بالقوه روند بازگشتی از دست رفته باشد. 

• نیاز به زمان برای تکمیل: 

الگوی سر و شانه معمولاً نیاز به زمان بیشتری برای شکل‌گیری و تأیید دارد، به‌ویژه در تایم‌فریم‌های بالاتر. معامله‌گرانی که به دنبال فرصت‌های سریع معاملاتی هستند ممکن است این الگو را کمتر استفاده کنند. 

• پیچیدگی در بازارهای پرنوسان: 

در بازارهایی که نوسانات شدید وجود دارد، تشخیص صحیح الگو دشوار می‌شود. ممکن است بازار به‌طور مداوم قله‌ها و دره‌هایی شکل دهد که شبیه به الگوی سر و شانه هستند اما در واقع الگوی معتبر نیستند.

نکات مهم در خصوص الگوی سر و شانه

در استفاده از الگوی سر و شانه، چندین نکته مهم وجود دارد که معامله‌گران باید به آن توجه کنند تا احتمال موفقیت در معاملات افزایش یابد. در ادامه به بررسی این نکات طلایی می‌پردازیم: 

• تعیین حد ضرر مناسب: 

حد ضرر باید دقیقاً بالای شانه راست (در الگوی سر و شانه سقف) یا پایین شانه راست (در الگوی سر و شانه کف) قرار گیرد. این امر به معامله‌گران کمک می‌کند تا در صورت شکست کاذب، ضررهای خود را به حداقل برسانند. 

• اهمیت حجم معاملات: 

حجم معاملات یکی از عناصر کلیدی برای تأیید این الگو است. در الگوی سر و شانه سقف، حجم باید در طول شکل‌گیری شانه راست کاهش یابد و سپس در زمان شکست خط گردن به‌طور چشم‌گیری افزایش یابد. در الگوی سر و شانه کف، حجم معاملات باید در زمان شکست خط گردن افزایش یابد تا تأیید بیشتری برای روند بازگشتی فراهم شود. 

• تعیین اهداف قیمتی: 

معامله‌گران می‌توانند با اندازه‌گیری فاصله بین سر و خط گردن، هدف قیمتی تقریبی را برای ورود به معامله تعیین کنند. این اندازه‌گیری معمولاً به‌عنوان راهنمایی برای تعیین حد سود استفاده می‌شود.

• تأیید با ابزارهای دیگر: 

الگوی سر و شانه به‌تنهایی نباید مورد استفاده قرار گیرد. بهتر است از ابزارهای تحلیلی دیگری مانند میانگین‌های متحرک، اندیکاتورهای نوسانی (مانند RSI) یا ابزارهای فیبوناچی برای تأیید صحت الگو و نقاط ورود و خروج استفاده شود. 

شباهت‌های الگوهای سر و شانه سقف و کف

الگوهای سر و شانه سقف و سر و شانه کف به عنوان الگوهای بازگشتی شناخته می‌شوند و در شرایطی شکل می‌گیرند که بازار در حال تغییر روند است. هر دو الگو شامل سه بخش اصلی هستند: 

• شانه چپ
• سر 
• شانه راست

در این الگو‌ها سر به عنوان بالاترین یا پایین‌ترین نقطه الگو عمل می‌کند. همچنین، خط گردن در هر دو الگو به عنوان مرجع کلیدی برای تأیید تکمیل الگو و صدور سیگنال نهایی تغییر روند عمل خواهد کرد.
حجم معاملات نیز در هر دو الگو نقش مهمی ایفا می‌کند. در هر دو حالت، کاهش حجم در طول روند قبلی و افزایش حجم در زمان شکست خط گردن، تأییدکننده تغییر روند است. این الگوها معمولاً در بازه‌های زمانی متوسط تا بلندمدت تشکیل می‌شوند و قابل استفاده در تحلیل‌های بازارهای مختلف هستند.

تفاوت‌های الگوهای سر و شانه سقف و کف 

تفاوت اصلی بین این دو الگو در جهت حرکت بازار است. الگوی سر و شانه سقف در انتهای یک روند صعودی شکل می‌گیرد و سیگنال آغاز یک روند نزولی را صادر می‌کند. در مقابل، الگوی سر و شانه کف در انتهای یک روند نزولی تشکیل می‌شود و نشان‌دهنده شروع یک روند صعودی است. 
موقعیت سر و شانه‌ها نیز تفاوت دارد؛ در سر و شانه سقف، سر بالاترین نقطه و شانه‌ها پایین‌تر از آن قرار دارند، در حالی که در سر و شانه کف، سر پایین‌ترین نقطه و شانه‌ها بالاتر از آن هستند. شکستن خط گردن نیز در هر الگو معنای متفاوتی دارد؛ در سر و شانه سقف، شکست به سمت پایین نشانه نزولی و در سر و شانه کف، شکست به سمت بالا نشانه صعودی است. 
به طور خلاصه، هرچند این دو الگو از نظر ساختار مشابه هستند، تفاوت‌های عملکردی آن‌ها در جهت روند و رفتار بازار، به معامله‌گران در انتخاب استراتژی‌های مناسب کمک می‌کند.

سخن آخر

در این مقاله سعی کردیم به سوال الگوی سر و شانه چیست؟ پاسخ دهیم و به بررسی کامل آن بپردازیم. الگوی سر و شانه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال، نقش بسزایی در شناسایی نقاط بازگشت در بازارهای مالی دارد. با درک عمیق این الگو و توانایی شناسایی آن در نمودارها، معامله‌گران قادر خواهند بود تا تصمیمات آگاهانه‌تری اتخاذ کنند و در نتیجه ریسک‌های خود را کاهش دهند. 
توجه به جزئیات ساختاری این الگو، مانند موقعیت شانه‌ها، سر و خط گردن و همچنین تحلیل حجم معاملات، می‌تواند به معامله‌گران کمک کند تا سیگنال‌های دقیق‌تری دریافت کنند و به بهبود استراتژی‌های معاملاتی خود بپردازند.
از آنجایی که بازارهای مالی همواره در حال تغییر و تحول هستند، توانایی شناسایی و درک الگوهای قیمتی مانند سر و شانه، به‌ویژه در یک دنیای پویا و پر از اطلاعات، به یک مهارت ضروری برای هر معامله‌گر تبدیل شده است. با استفاده از این الگو و ترکیب آن با سایر ابزارهای تحلیلی، می‌توان به موفقیت‌های بیشتری در دنیای سرمایه‌گذاری دست یافت و به شکل مؤثرتری در بازار فعالیت کرد.
در پایان، شما را دعوت می‌کنیم تا نظرات خود را درباره‌ی الگوی سر و شانه در بازار‌های مالی، با ما به اشتراک بگذارید تا با تبادل تجربیات، در نهایت همگی بتوانیم معاملات بهینه‌تری را در بازار تجربه کنیم.
 

 👈 با بروکر ویندزور (دبلیو ام مارکتس) بیشتر آشنا شوید!