معاملات فرکانس بالا (HFT) چیست و چطور کار می‌کند؟

تصور کنید هزاران معامله در کمتر از یک ثانیه انجام شوند، آن هم بدون هیچ دخالت انسانی! این دقیقاً همان چیزی است که معاملات فرکانس بالا (HFT) در بازارهای مالی رقم می‌زنند. 
در این دنیای پرسرعت، شرکت‌های بزرگ مالی با استفاده از الگوریتم‌های پیچیده و فناوری‌های فوق پیشرفته، فرصت‌های سودآوری را در میلی‌ثانیه‌ها شکار می‌کنند؛ اما آیا معاملات HFT یک پیشرفت ضروری برای بهبود نقدشوندگی بازارها هستند یا ابزاری برای دستکاری قیمت‌ها و افزایش نوسانات؟ برخی آن را شاهکار فناوری در دنیای مالی می‌دانند و برخی دیگر تهدیدی برای سرمایه‌گذاران خرد! 
در این مقاله، به سوال  معاملات فرکانس بالا چیست؟ پاسخ می‌دهیم و بررسی می‌کنیم که این معاملات چگونه کار می‌کنند، چه مزایا و معایبی دارند و آینده آن‌ها چگونه رقم خواهد خورد.

معاملات فرکانس بالا (HFT) چیست؟

معاملات فرکانس بالا (High-Frequency Trading یا HFT) نوعی از معاملات الگوریتمی است که در آن، خرید و فروش دارایی‌ها با سرعتی فوق‌العاده بالا و در بازه‌های زمانی بسیار کوتاه انجام می‌شود. در این روش، کامپیوترهای قدرتمند و الگوریتم‌های پیچیده، فرصت‌های سودآوری را در میلی‌ثانیه‌ها شناسایی کرده و بدون هیچ دخالت انسانی معاملات را اجرا می‌کنند.
HFT بر پایه سرعت، دقت و حجم بالا عمل می‌کند. این معاملات توسط شرکت‌های مالی بزرگ، بانک‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌های پوشش ریسک انجام می‌شود که برای کسب کمترین اختلاف قیمت (Spread) در خرید و فروش دارایی‌ها، از زیرساخت‌های فناورانه پیشرفته‌ای همچون سرورهای پرسرعت، فیبر نوری و مراکز داده نزدیک به صرافی‌ها استفاده می‌کنند.
ویژگی بارز معاملات فرکانس بالا، حجم عظیم سفارشات در کسری از ثانیه است. این روش نه‌تنها از کوچک‌ترین تغییرات قیمت سود می‌برد، بلکه باعث افزایش نقدشوندگی بازار نیز می‌شود. الگوریتم‌های HFT قادرند چندین استراتژی معاملاتی را به‌طور هم‌زمان اجرا کنند، از جمله شناسایی فرصت‌های آربیتراژ، انجام معاملات بازارگردانی و پیش‌بینی تغییرات قیمت با بررسی داده‌های تاریخی.
یکی از نکات کلیدی در HFT این است که برخلاف تصور عمومی، این معاملات به‌ندرت منجر به کسب سودهای هنگفت از یک معامله واحد می‌شوند. بلکه سود این سیستم‌ها از انجام میلیون‌ها معامله کوچک اما با درصد موفقیت بالا حاصل می‌شود. برای مثال، یک الگوریتم HFT ممکن است در طول یک روز صدها هزار معامله انجام دهد، اما سود کلی آن از هر معامله بسیار ناچیز باشد.
در مجموع، معاملات فرکانس بالا یک انقلاب در دنیای بازارهای مالی محسوب می‌شوند. این روش، با ترکیب هوش مصنوعی، کلان‌داده و پردازش سریع اطلاعات، نه‌تنها ماهیت معاملات را تغییر داده بلکه مسیر حرکت بازارها را نیز دگرگون کرده است؛ اما این سرعت بالا و پیچیدگی فنی، چالش‌ها و نگرانی‌های زیادی را نیز به همراه دارد که در ادامه بررسی خواهیم کرد.

نحوه عملکرد معاملات فرکانس بالا

تصور کنید که در یک مسابقه اتومبیل‌رانی، میلی‌ثانیه‌ها سرنوشت برنده را تعیین می‌کنند. در دنیای بازارهای مالی نیز معاملات فرکانس بالا (HFT) همان مسابقه‌ای است که در آن، برتری در سرعت به معنای سودهای کلان خواهد بود؛ اما این معاملات چگونه کار می‌کنند؟!

•   الگوریتم‌های هوشمند و بدون دخالت انسانی 

در معاملات فرکانس بالا، کامپیوترهای قدرتمند با الگوریتم‌های پیچیده، هزاران داده را در یک چشم بر هم زدن تحلیل کرده و فرصت‌های سودآور را شناسایی می‌کنند. این الگوریتم‌ها بدون نیاز به تصمیم‌گیری انسانی، به‌صورت خودکار سفارش‌های خرید و فروش را اجرا خواهند کرد.

• شکار فرصت‌ها در میلی‌ثانیه‌ها 

برخلاف معامله‌گران سنتی که برای تصمیم‌گیری به تحلیل‌های بنیادی و تکنیکال نیاز دارند، HFT به دنبال فرصت‌های کوچک اما پرسود در تغییرات لحظه‌ای قیمت‌هاست. به عنوان مثال، اگر قیمت یک سهم در یک صرافی کمی ارزان‌تر از صرافی دیگر باشد، الگوریتم HFT بلافاصله آن را می‌خرد و در جای دیگر با قیمت بالاتر می‌فروشد—همه این فرآیند در کمتر از یک‌هزارم ثانیه انجام می‌شود!

•  نزدیکی به مراکز داده، یک امتیاز حیاتی 

در این رقابت سرعت، فاصله فیزیکی نیز اهمیت دارد. شرکت‌های فعال در معاملات فرکانس بالا، سرورهای خود را در نزدیکی صرافی‌های بزرگ مانند نزدک (NASDAQ) و بورس نیویورک (NYSE) قرار می‌دهند تا تأخیر پردازش سفارشات را به حداقل برسانند. حتی میلی‌ثانیه‌ها هم در این بازار حکم طلا را دارند!

•    استفاده از خطوط ارتباطی فوق‌سریع

HFT به شبکه‌های فیبر نوری، امواج مایکروویو و فناوری‌های ارتباطی با تأخیر کم متکی است. برخی شرکت‌ها حتی از سیستم‌های ارتباطی مبتنی بر لیزر بهره می‌برند تا داده‌ها را سریع‌تر از رقبا دریافت و پردازش کنند.

• اجرای میلیون‌ها معامله در روز 

یک سیستم HFT شاید روزانه میلیون‌ها معامله انجام دهد، اما سود هر معامله بسیار ناچیز است. با این حال، حجم بالا باعث می‌شود این سودهای کوچک در مجموع به درآمدهای چشمگیری تبدیل شوند.
در واقع، معاملات فرکانس بالا همانند یک ارتش رباتیک عمل خواهند کرد که هر لحظه بازار را رصد کرده، تصمیم‌گیری می‌کنند و در نهایت با دقت و سرعتی فراتر از توان انسان، معامله را اجرا می‌کنند. این فناوری، بازارهای مالی را سریع‌تر و کارآمدتر کرده است، اما هم‌زمان چالش‌های زیادی نیز به همراه دارد که در بخش‌های بعدی بررسی خواهیم کرد.

مزایای معاملات فرکانس بالا

معاملات فرکانس بالا (HFT) اگرچه دنیای مالی را متحول کرده، اما تنها یک ابزار سودآور برای شرکت‌های بزرگ نیست. این فناوری مزایای گسترده‌ای دارد که نه‌تنها به معامله‌گران حرفه‌ای، بلکه به کل بازارهای مالی کمک می‌کند؛ در ادامه، مهم‌ترین مزایای HFT را بررسی می‌کنیم:

•    افزایش نقدشوندگی بازار 

یکی از مهم‌ترین تأثیرات مثبت معاملات فرکانس بالا، افزایش نقدشوندگی (Liquidity) در بازار است. نقدشوندگی به این معناست که دارایی‌ها به‌سرعت و بدون تغییرات قابل‌توجه در قیمت، خریدوفروش شوند. سیستم‌های HFT با ثبت میلیون‌ها سفارش خرید و فروش در هر روز، به بازار عمق می‌دهند و باعث می‌شوند معامله‌گران دیگر بتوانند به‌راحتی دارایی‌های خود را معامله کنند.

• کاهش اسپرد قیمت (Bid-Ask Spread) 

اسپرد قیمت به اختلاف میان قیمت خرید و فروش یک دارایی گفته می‌شود. هرچه این فاصله کمتر باشد، هزینه انجام معاملات برای سرمایه‌گذاران کاهش می‌یابد. الگوریتم‌های HFT به‌سرعت سفارش‌های خریدوفروش را هماهنگ می‌کنند و در نتیجه، اسپرد قیمت را کاهش داده و معاملات ارزان‌تر می‌شوند.

• افزایش کارایی بازار

HFT باعث خواهد شد تا قیمت‌ها با سرعت بیشتری به اطلاعات جدید واکنش نشان دهند. به عبارت دیگر، این فناوری از بروز اختلافات غیرمنطقی در قیمت‌ها جلوگیری کرده و قیمت‌ها را به ارزش واقعی نزدیک‌تر می‌کند. به همین دلیل، بازارها شفاف‌تر و منطقی‌تر عمل می‌کنند.

•  شناسایی و اصلاح ناهنجاری‌های قیمتی 

الگوریتم‌های HFT دائماً در حال بررسی داده‌های بازار هستند. اگر اشتباهات یا ناهنجاری‌هایی در قیمت‌گذاری رخ دهد، این الگوریتم‌ها به‌سرعت وارد عمل شده و اختلاف قیمت را اصلاح می‌کنند. به همین دلیل، فرصت‌های آربیتراژ (خرید در یک بازار و فروش در بازاری دیگر با قیمت بالاتر) کاهش پیدا کرده و بازار کارآمدتر می‌شود.

• اجرای معاملات با هزینه کمتر 

در معاملات سنتی، سرمایه‌گذاران باید هزینه‌های بالایی برای کارمزدها و اجرای سفارشات بپردازند؛ اما در HFT، الگوریتم‌ها با سرعت بالا و هزینه پایین معامله می‌کنند. همین موضوع باعث می‌شود که کارمزدهای کلی بازار کاهش یابد و معامله‌گران خرد نیز از آن سود ببرند.

• کاهش نقش احساسات در معاملات

معاملات سنتی تحت‌تأثیر احساسات انسانی مانند ترس و طمع قرار دارند، اما HFT کاملاً مبتنی بر منطق و الگوریتم است. این موضوع باعث کاهش رفتارهای احساسی در بازار و افزایش ثبات آن می‌شود. در مجموع، معاملات فرکانس بالا نقش مهمی در بهبود کارایی بازارهای مالی ایفا کرده‌اند. با این حال، این فناوری بدون چالش نیست و در بخش بعدی به معایب و مشکلات آن خواهیم پرداخت.

معایب و چالش‌های معاملات فرکانس بالا (HFT) 

اگرچه معاملات فرکانس بالا (HFT) مزایای زیادی برای بازارهای مالی دارد، اما این فناوری بدون ریسک و چالش نیست. سرعت بالا و وابستگی شدید به الگوریتم‌ها گاهی می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند که نه‌تنها سرمایه‌گذاران، بلکه کل بازار را تحت تأثیر قرار دهد؛ در ادامه، به مهم‌ترین معایب و چالش‌های HFT می‌پردازیم:

•  نوسانات شدید و سقوط‌های ناگهانی بازار

 HFT به دلیل اجرای حجم عظیمی از سفارش‌ها در میلی‌ثانیه‌ها، می‌تواند باعث افزایش نوسانات بازار شود. در برخی موارد، این نوسانات به سقوط‌های ناگهانی (Flash Crash) منجر شده‌اند. یکی از معروف‌ترین این موارد، سقوط ناگهانی بازار سهام آمریکا در سال ۲۰۱۰ بود، جایی که شاخص داوجونز در عرض چند دقیقه بیش از ۱۰۰۰ واحد سقوط کرد، اما پس از مدت کوتاهی بهبود یافت.

• رقابت ناعادلانه و حذف سرمایه‌گذاران خرد 

معاملات فرکانس بالا عمدتاً در اختیار شرکت‌های مالی بزرگ است که می‌توانند در زیرساخت‌های فوق‌پیشرفته و فناوری‌های پرهزینه سرمایه‌گذاری کنند. این موضوع باعث می‌شود تا سرمایه‌گذاران خرد نتوانند در این رقابت سرعتی شرکت نمایند و از برخی فرصت‌های سودآور بازار بی‌بهره بمانند.

•   دستکاری قیمت و الگوریتم‌های مخرب 

برخی از شرکت‌های HFT از استراتژی‌هایی استفاده می‌کنند که می‌تواند منجر به دستکاری قیمت شود. برای مثال، روش‌هایی مانند "spoofing" (ثبت سفارش‌های بزرگ بدون قصد اجرای آن‌ها برای فریب دیگر معامله‌گران) می‌توانند بازار را به اشتباه بیندازند و قیمت‌ها را به‌طور مصنوعی تغییر دهند. این رفتارها غیراخلاقی هستند و برخی کشورها قوانینی برای جلوگیری از آن‌ها وضع کرده‌اند.

•   وابستگی بیش از حد بازار به فناوری

HFT کاملاً به سیستم‌های کامپیوتری و الگوریتم‌ها متکی است. اگر این سیستم‌ها دچار خطا شوند یا هکرها به آن‌ها نفوذ کنند، می‌تواند بحران‌های بزرگی در بازار ایجاد کند. یک باگ نرم‌افزاری یا نقص فنی می‌تواند در عرض چند ثانیه میلیاردها دلار ضرر به بار آورد.

• تأثیرات منفی بر سرمایه‌گذاری بلندمدت

HFT بیشتر بر سودهای بسیار کوچک در کوتاه‌مدت تمرکز دارد و به سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت اهمیت نمی‌دهد. برخی منتقدان معتقدند که این موضوع می‌تواند باعث کاهش انگیزه برای سرمایه‌گذاری‌های پایدار و رشد اقتصادی شود، زیرا پول‌ها به‌جای حمایت از کسب‌وکارهای واقعی، صرف معاملات با فرکانس بالا می‌شوند.

•  افزایش فشار نظارتی و قانونی 

با رشد HFT، بسیاری از نهادهای نظارتی در سراسر جهان قوانینی برای کنترل این نوع معاملات وضع کرده‌اند. این مقررات شامل الزام به شفافیت بیشتر، محدود کردن استراتژی‌های دستکاری بازار و حتی وضع مالیات بر تراکنش‌های سریع است. در نتیجه، شرکت‌های HFT باید هزینه‌های بیشتری برای رعایت این قوانین بپردازند.
اگرچه معاملات فرکانس بالا کارایی و نقدشوندگی بازار را افزایش داده‌اند، اما در کنار آن، چالش‌های بزرگی نیز ایجاد کرده‌اند. نوسانات شدید، رقابت ناعادلانه و امکان دستکاری قیمت از مهم‌ترین مشکلات این فناوری هستند. با رشد نظارت‌های قانونی و بهبود الگوریتم‌های معاملاتی، آینده HFT همچنان موضوعی پرچالش و قابل‌بحث خواهد بود.

استراتژی‌های رایج در معاملات فرکانس بالا (HFT)

معاملات فرکانس بالا (HFT) صرفاً به معنای اجرای سریع سفارش‌ها نیست؛ بلکه بر پایه استراتژی‌های پیچیده‌ای انجام می‌شود که هدف آن‌ها کسب سود از نوسانات کوچک بازار در کوتاه‌ترین زمان ممکن است؛ در این بخش، به مهم‌ترین و رایج‌ترین استراتژی‌های مورد استفاده در HFT می‌پردازیم:

1.    آربیتراژ استخر تاریک (Dark Pool Arbitrage)

استخرهای تاریک (Dark Pools) بازارهای خصوصی‌ای هستند که در آن‌ها سفارش‌های خرید و فروش به‌طور عمومی نمایش داده نمی‌شوند. این بازارها عمدتاً برای مؤسسات مالی بزرگ طراحی شده‌اند تا بدون تأثیر مستقیم بر قیمت‌های بازار اصلی، معاملات کلان انجام دهند.
الگوریتم‌های HFT با تحلیل دقیق این استخرهای تاریک و مقایسه قیمت‌ها با بازارهای عمومی، فرصت‌های آربیتراژ را شناسایی کرده و از تفاوت‌های قیمتی سود کسب می‌کنند. از آنجا که سفارش‌ها در این استخرها مخفی هستند، شرکت‌های HFT با استفاده از تکنیک‌های پیچیده‌ای مانند "pinging" (ارسال سفارش‌های کوچک برای کشف سفارش‌های مخفی) در تلاش هستند تا اطلاعات ارزشمندی را استخراج کنند.

2.    آربیتراژ بازار آهسته (Slow Market Arbitrage)

در برخی بازارها، سرعت دریافت و پردازش داده‌های قیمتی متفاوت است. برخی صرافی‌ها یا پلتفرم‌های معاملاتی، قیمت‌ها را با تأخیر کوتاهی نسبت به دیگر بازارها به‌روزرسانی می‌کنند. شرکت‌های HFT از این اختلاف زمانی بهره می‌برند و در بازاری که قیمت‌ها هنوز به‌روزرسانی نشده‌اند، به معامله می‌پردازند. به این ترتیب، زمانی که قیمت جدید اعمال شود، آن‌ها از اختلاف قیمت سود می‌برند.
برای مثال، فرض کنید قیمت سهام یک شرکت در بورس نیویورک (NYSE) به‌سرعت افزایش یابد، اما همین افزایش قیمت در یک صرافی دیگر مانند نزدک (NASDAQ) با تأخیر چند میلی‌ثانیه‌ای اعمال شود. یک الگوریتم HFT می‌تواند قبل از اعمال این تغییر، سهام را در نزدک خریداری کرده و پس از به‌روزرسانی قیمت، با سود بفروشد.

3.    آربیتراژ بازپرداخت (Rebate Arbitrage)

برخی صرافی‌ها برای افزایش نقدشوندگی، به معامله‌گرانی که سفارش‌های محدود (Limit Orders) ثبت می‌کنند، مبلغی به‌عنوان بازپرداخت (Rebate) ارائه می‌دهند. در مقابل، معامله‌گران سفارش‌های بازار (Market Orders) باید هزینه‌ای برای اجرای سریع سفارش بپردازند.
در این روش، معامله‌گران HFT از این سیستم بازپرداخت استفاده کرده و با ثبت تعداد زیادی سفارش محدود، از این تخفیف‌ها و بازپرداخت‌ها سود کسب می‌کنند. سود اصلی در این استراتژی نه از اختلاف قیمت، بلکه از حجم بالای معاملات و دریافت بازپرداخت‌های متعدد به دست می‌آید.

4.    معاملات مبتنی بر خبر (News-Based Trading)

برخی شرکت‌های HFT از الگوریتم‌های پردازش زبان طبیعی (NLP) برای تحلیل اخبار، گزارش‌های مالی و حتی توییت‌های افراد تأثیرگذار استفاده می‌کنند. این الگوریتم‌ها می‌توانند در کسری از ثانیه خبرهای مهم را شناسایی کرده و معاملات را بر اساس آن انجام دهند.
برای مثال، اگر خبری درباره افزایش نرخ بهره توسط بانک مرکزی منتشر شود، الگوریتم‌های HFT به‌سرعت اوراق قرضه دولتی را می‌فروشند یا اگر گزارش مالی یک شرکت بهتر از انتظارات باشد، بلافاصله سهام آن شرکت را خریداری می‌کنند.

آینده معاملات فرکانس بالا (HFT)

آینده معاملات فرکانس بالا (HFT) به شدت تحت تأثیر پیشرفت‌های تکنولوژیکی، تغییرات نظارتی و تحولات بازارهای جهانی قرار خواهد گرفت. یکی از اصلی‌ترین عواملی که آینده این نوع معاملات را شکل می‌دهد، پیشرفت‌های سریع در زمینه هوش مصنوعی و یادگیری ماشین است. الگوریتم‌های پیشرفته HFT در آینده قادر خواهند بود تصمیمات پیچیده‌تری بگیرند و با دقت و سرعت بالاتری به تغییرات لحظه‌ای بازار واکنش نشان دهند. 
این به معامله‌گران HFT این امکان را می‌دهد که به‌طور مؤثرتری فرصت‌های سودآور را شناسایی کنند و به سرعت آن‌ها را اجرا نمایند. همچنین، استفاده از داده‌های بزرگ (Big Data) برای تحلیل لحظه‌ای اطلاعات از منابع مختلف مانند اخبار، گزارش‌های اقتصادی، و حتی رسانه‌های اجتماعی به الگوریتم‌ها این امکان را می‌دهد که رفتارهای بازار را بهتر پیش‌بینی کنند و به‌طور دقیق‌تری تصمیم‌گیری بگیرند.
اما در کنار این پیشرفت‌ها، نگرانی‌هایی در خصوص تأثیرات منفی HFT بر پایداری و ثبات بازار وجود دارد. به‌ویژه، سرعت بالای معاملات و حجم بالای داده‌ها می‌تواند منجر به نوسانات غیرمنتظره در بازارها شود. این موضوع باعث شده که برخی نهادهای نظارتی به‌دنبال وضع قوانین جدیدی برای کنترل این نوع معاملات باشند. 
ممکن است قوانینی برای محدود کردن سرعت معاملات، افزایش شفافیت در فرآیندهای معاملاتی و جلوگیری از رفتارهای غیرمنصفانه مانند آربیتراژهای منفی وضع گردد تا به بازار کمک کند از نوسانات بی‌دلیل جلوگیری شود.
از سوی دیگر، رقابت جهانی میان شرکت‌های HFT نیز به سرعت در حال افزایش است. کشورهای پیشرفته مانند ایالات متحده و بریتانیا هنوز پیشتاز در این عرصه هستند، اما کشورهای آسیایی مانند چین به سرعت در حال توسعه زیرساخت‌های HFT خود هستند و این امر می‌تواند به رقابت شدیدتر در سطح جهانی منجر شود. این رقابت ممکن است باعث رشد و نوآوری بیشتر در این حوزه گردد و حتی بازارهای مالی جدیدی را به وجود آورد.
ساختار بازارهای مالی، احتمالا به دلیل رشد و تکامل HFT، تغییرات اساسی را تجربه کند. ظهور پلتفرم‌های جدید و صرافی‌های غیرمتمرکز ممکن است منجر به شکل‌گیری مدل‌های جدیدی از معاملات شود که در آن HFT به‌طور مستقیم و بدون نیاز به واسطه‌های سنتی به معامله‌گران و بازارها خدمت‌رسانی کند. در مجموع، معاملات فرکانس بالا همچنان نقشی حیاتی در آینده بازارهای مالی خواهند داشت و به احتمال زیاد با تحولات چشمگیری همراه خواهند بود.

سخن آخر

در این مقاله سعی کردیم به سوال معاملات فرکانس بالا چیست؟ پاسخ دهیم و به بررسی کلی آن بپردازیم. معاملات فرکانس بالا (HFT) به عنوان یک انقلاب در بازارهای مالی، دنیای معامله‌گری را به شکلی بی‌سابقه تغییر داده است. 
این نوع معاملات نه تنها موجب افزایش کارایی و نقدشوندگی بازارها می‌شود، بلکه با پیشرفت‌های تکنولوژیکی و بهبود الگوریتم‌ها، مسیر جدیدی برای سودآوری و تحلیل‌های پیچیده باز کرده است. با این حال، چالش‌های قانونی و اخلاقی همچنان به‌عنوان موانع پیش روی آن قرار دارند که نیاز به دقت و نظارت بیشتر خواهند داشت.
در پایان، شما را دعوت می‌کنیم تا نظرات خود را درباره‌ی معاملات فرکانس بالا در فارکس، با ما به اشتراک بگذارید تا با تبادل تجربیات، در نهایت همگی بتوانیم معاملات بهینه‌تری را در بازار تجربه کنیم.